مشاوره تحصیلی: بر اساس اطلاعاتی که سازمان سنجش در پیک سنجش و دفترچه‌ی شماره دو انتخاب رشته سال‌های گذشته منتشر کرده است می توان گفت که ارزش نهایی هر درس طی سه مرحله مشخص می‌شود:
اول: محاسبه‌ی نمره خام یا درصدی که داوطلب در هر درس کسب می‌کند. برای محاسبه‌ی نمره خام در هر درس (تعداد پاسخ صحیح ضربدر 3) منهای (تعداد پاسخ غلط) تقسیم‌بر (تعداد کل سؤال‌های همان درس ضربدر 3) می‌شود.
بنابراین اولین گام در تعیین ارزش یک درس محاسبه‌ی نمره خام آن درس است و همان‌گونه که ملاحظه می‌شود تعداد سؤال نقشی در محاسبه‌ی نمره خام ندارد. برای مثال اگر به 15 سؤال از 30 سؤال یک درس پاسخ صحیح داده شود نمره خام آن درس 50% می‌شود و اگر در همان درس 20 سؤال طرح‌شده باشد و داوطلبی به 10 سؤال پاسخ صحیح دهد بازهم نمره خام به‌دست‌آمده 50% می‌شود!
دوم: نمره خام هر درس تراز می‌شود. برای محاسبه‌ی نمره‌ی تراز در هر درس: (نمره خام داوطلب) منهای (میانگین نمره خام کل داوطلبان) تقسیم بر (انحراف معیار) می‌شود و سپس در یک عدد ثابت ضرب و با یک عدد ثابت جمع می‌شود! به عبارت ساده‌تر نمره تراز جایگاه واقعی داوطلب را در بین کل داوطلبان در یک درس نشان می‌دهد. در آزمون سراسری 1396 ارزش 50% در درس معارف اسلامی با 50% در درس فیزیک بسیار متفاوت بود؛ زیرا تعداد داوطلبانی که در درس معارف بالای 50% زده بودند 40067 نفر بود درحالی‌که تعداد داوطلبانی که در درس فیزیک بالای 50% زده بودند 8393 نفر بود و این یعنی ارزش این دو 50% باهم فرق دارد.
سوم: نمره تراز شده هر درس در ضریب آن درس ضرب می‌شود. یادآوری می‌شود ضریب یک درس در زیرگروه‌های مختلف ممکن است تفاوت داشته باشد.
برای مثال نمره خام داوطلبی در درس زیست 70% بوده و تراز وی نیز 10000 شده است اما نمره خام همین داوطلب در درس عربی 90% بوده و تراز وی نیز 12000 شده است؛ با این وصف در زیرگروه 1 رشته تجربی تراز 10000 زیست ضربدر 12 می‌شود و عدد 120000 به دست می‌آید و در همین زیرگروه تراز 12000 عربی ضربدر 2 می‌شود و عدد 24000 به دست می‌آید؛ بنابراین امتیاز کسب‌شده در درس زیست 96000 امتیاز بیشتر است!
خلاصه‌ی کلام اینکه برای تعیین ارزش یک درس در آغاز نمره خام محاسبه می‌شود سپس نمره خام تراز می‌شود و در پایان نمره تراز ضربدر ضریب درس می‌شود.
نکته آخر: با توجه به اینکه سوابق تحصیلی نیز در آزمون سراسری تأثیر مثبت دارد این موضوع نیز در نمره کل نهایی داوطلب می‌تواند مؤثر باشد.
رزاق خواجه‌زاده ـ مشاور تحصیلی